Գարեգին Նժդեհ (Հատնընտիր)

ՀԱՏԸՆՏԻՐ

Հոգիս կապստամբէ, մտքերս կըմբոստանան այն մարդակեր աշխարհի դէմ ... Այն աշխարհի, որը հազարամեակների տարածության վրայ հալածել է, նահատակել ... Խաչել սիրոյ, արդարութեան ու ազատութեան վսեմ իդեալի քարոզիչներին ...
***
Ինչ է կյանքը, եթե ոչ երկու ուժերի մեջ կատարուած մի անմիտ ու անխիղճ խաղ: Ուժեր, որոնցից մեկն ստեղծագործում է, շինում, իսկ մյուսը` կործանում, քանդում:
***
Այո՛ , կյանքը կռիվ է: Կռիվը պահանջում է զենք: Բայց նամարդ է նա, որն այդ զենքը դժոխքից է վերցնում:
***
Երբե՛ք չմոռանաք, որ ձեր անձնական պատիվը կապված է ձեր զինակիցների, ձեր զորամասի, ձեր ցեղի պատվի հետ: Ուստի սովորեցե՛ք գերադասել պատվավոր մահը անպատիվ կյանքից - թե՛ կռվում, թե՛ կռվից դուրս:
***
Զոհաբերի՛ր ...
Զոհաբերի՛ր անվերջ` առանց մնացորդի:Սովորի՛ր եւ սիրի՛ր զոհաբերել ու տանջվել բավականութեան լուսափայլ ժպիտը երեսիդ ... եւ դու կմոտենաս Աստծուն, դու կդառնաս մարդ-Աստված ...Այդպես է պատգամում իմ մարգարեն իր հրեղեն խոսքը ...
Մոռացի՛ր քեզ ...Հանուն թշվառների մոռացիր քեզ, երբ հազար հազարներին սեւ ցավն է ընկերանում, բռնակալ կարիքը նեղում ...Ուրախ քրքջալու ժամին մի՛ մոռանա, որ դառնորեն լացողներ կան...Սիրի՛ր թշվառին, ծառայի՛ր սրան, թող քո ցավը թշվառի ցավը, քո Աստվածը թշվառի Աստվածը լինի ...Այդպես է պատգամում իմ մարգարեն իր ազատ խոսքը ...
Եղի՛ր հպարտ...Գոյությունդ քարշ տալու համար մի՛ սողա, մի՛ ստորանա եւ մի՛ ստիրՍտել` նշանակում է հայհոյել ճշմարիտը, ուրանալ` նշանակում է դադարել մարդ լինելուց ...Եղի՛ր ազատ...Գիտակից ստրուկի եւ հանցագործի մեջ չկա տարբերություն: Խոնարհի՛ր ճակատդ միայն իդեալի առաջ, միայն իդեալիդ ազատ գերին եղիր...
Եղի՛ր բացարձակ ...Եւ ո՛չ մի զիջում: Յանցանք է չիջելը: Զիջել` նշանակում է թույլ լինել, ամօթալի պարտութիւն կրել...Այսպէս է պատգամում իմ մարգարէն իր աստուածաշունչ խօսքը եւ հօգիս` նրա հրեղէն պատգամներին գերի, վեհօրէն իր թեւերն է պարզում ...
***
Այն ողորմելիօրեն տկար էակը չէ մարդը, որպիսին ճգնում է զայն ներկայացնել նիւթապաշտական կարճատես գիտութւինը: Նա գրեթէ ամենակարող է, երբ գիտակցում է, թէ իր մէջ թաքուն ուժեռի մի ամբողջ ծով կայ, որից ազատորեն օգտվում է ինքնաճանաչ անհատը:
***
Մի՛ նախանձիր, քանզի աշխարհը ոչինչ չունի, որ չունենա քո հոգին:
***
Թուլություն է չարությունը:
***
Գոռոզությունը ուժ չէ, այլ տկարություն:
***
Մարդկանց մի նայիր վերեւից - դա հեղինակություն չէ:
***
Տկարն է ձգտում հաճոյանալ ամբոխին, արժանանալ փողոցի ուշադրությանը:
***
Ասպետ եղիր նախ անձի՛դ նկատմամբ:
***
Կրքերն ու կարիքները ծառաներ պիտի լինեն, ոչ թէ տէր ու բռնակալ:
***
Ամրացի՛ր վսեմ մտածմունքների մեջ:
***
Թույլ մի տուր, որ վատերը իրենց բույնը հյուսեն ուղեղիդ մեջ:
***
Իսկ գիտե՞ս որ` որքան հոգեպես անդորր է մարդս, այնքան ուժեղ եւ ազդեցիկ է նա:
***
Մարդս իր խոսքի մէջ դրսեւորում է իր հոգու բովանդակությունը:
***
Արի է նա, ով իր մեջ սպանել է իր կաշվի համար դողացող անասունը:
***
Բարոյապես սնանկ է այն անհատը, երբ նրան պակասում է ազգային հպարտանքի զգացումը:
***
Անեծք է առաջնորդի տգիտությունը, եսականությունը, նախանձը: Չի եղել ավելի զարհուրելի թույն, քան վատ օրինակը առաջնորդի, որ միշտ վարակիչ է: Եսակա՞ն է` անասնանում են նրա հետ առնչվողները:Ծո՞ւյլ է մտաւորապես` հոգեւոր հնավաճառներ են դառնում նրան շրջապատողները:Անհայրենապա՞շտ է - հակահայրենիք հրեշներ են վխտում նրա շուրջը:Իսկ անարի է` զգալիորեն երկչոտ են դառնում նրա իշխանությունը վայելողները: